Tục nuôi gà thờ của làng Văn Phú, xã Sai Nga, huyện Cẩm Khê

Làng Văn Phú, xã Sai Nga, huyện Cẩm Khê từ lâu đã nổi tiếng với tục nuôi gà thờ để cúng Tổ tiên và Thành hoàng làng vào mỗi dịp lễ Tết. Bên cạnh đó, thi gà thờ đẹp nhất được tổ chức vào ngày hội đình làng cho thấy đây là một nét đẹp văn hóa, thể hiện tín ngưỡng thờ cúng của người dân nơi đây.

Theo như già làng Nguyễn Văn Đức kể lại: Tục thờ gà đã từ xa xưa, mỗi dịp tết đến xuân về, làng Nga Phó (nay là làng Văn Phú) lại tổ chức cuộc thi gà thờ để chọn ra con gà thờ nào đẹp, đủ tiêu chuẩn nhất sẽ giành giải nhất. Mỗi nam thanh niên trong làng có hai lần được nuôi gà thờ để dự thi; lần thứ nhất là thi quan viên khi đủ 18 tuổi; lần thứ hai là sau năm 18 tuổi đến trước khi qua đời được nuôi gà thờ một lần nữa, gọi là thi quan lão. Điều kiện để được nuôi và thi gà thờ lần thứ hai phải là người có gia đình hòa thuận, êm ấm, con cháu thảo hiền, không mắc các tai tệ nạn xã hội, việc thờ cúng luôn chu đáo. Gà đủ tiêu chuẩn để chọn nuôi, phải là gà trống Mã Lĩnh, mỏ vàng, mào cờ, chân vàng không khuyết, lông mượt màu đỏ vàng. Khi nuôi đến tháng thứ 6 sẽ mang gà đi hoạn, người hoạn gà cũng phải là những người có tay nghề cao, hoạn phải đẹp và không bị sứt.

Ông Nguyễn Đức Chung ở khu 7, xã Sai Nga cho biết: Nuôi gà thờ phải chọn con giống cẩn thận, phải là giống gà chắc thịt, khỏe, thức ăn chủ yếu là ngô và thóc. Gà thờ nuôi đạt trọng lượng trung bình trên 4kg/con, đến đêm 30 Tết, gia đình mổ một con để hôm sau mồng một tết đội cỗ lên đình làng cầu an khang, thịnh vượng cho gia đình. Còn những gia đình được chọn dự thi, sẽ để lại con gà đẹp nhất đến hội đình làng ( ngày 7 tháng Giêng) để cúng Thành hoàng làng và thi gà đẹp nhất.

Gà thờ được gia đình ông Chung nuôi trong vườn nhà

Không chỉ nuôi gà mà mổ gà cũng rất công phu. Mổ gà thờ phải mất khoảng 2 tiếng rưỡi, khi mổ cần phải tỉ mỉ, không được vội vàng, làm lông nhẹ tay, nhổ từng chiếc, nước làm lông không được sủi quá mà chỉ nóng già không rất dễ làm trầy xước da gà, sau đó cho vào nồi luộc, dùng lá chuối non lót uốn cổ cánh, khi vớt ra phải té nước cho nguội, uốn hình cánh phượng, đặt lên kiệu cùng với xôi nếp, hoa quả, bánh rước vào đình làng dự thi. Một con gà đẹp phải đủ tiêu chí về thế, cổ cao, cánh bay,…

Tục nuôi gà thờ của làng Văn Phú được nhiều người ở khắp mọi nơi biết đến. Khi có dịp lễ hội, cúng tế thường nhờ hoặc thuê người làng Văn Phú đến làm giúp mâm gà thờ hoặc mua thẳng gà thờ từ làng Văn Phú về. Nhờ những kĩ thuật nuôi và mổ gà nổi tiếng, nhiều nhà trong làng đã mở dịch vụ làm gà lễ, tạo thu nhập ổn định cho người dân nơi đây. Một mâm gà thờ có đầy đủ xôi, gà có giá khoảng 1.500.000 đồng.

Nuôi gà thờ là một nét đẹp văn hóa truyền thống cần được giữ gìn và phát huy, góp phần làm phong phú giá trị văn hóa vùng Đất Tổ, thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội của địa phương.

Quỳnh Như (baophutho)